Mobbing Nedir ?

Mobbing kavramı, ingilizce “mob” kökünden gelmekte olup, “mob” sözcüğü, aşırı şiddetle ilişkili ve yasaya uygun olmayan kabalık anlamındadır. İş yaşamında maddî ve manevî çok büyük zarara yol açan duygusal taciz, yakın geçmişte başlı başına bir olgu olarak tanımlanmıştır. Türk Dil Kurumu ise mobbing kavramının karşılığı olarak “bezdiri” kelimesini belirlemiş ve bezdiriyi “iş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme” olarak tanımlamıştır. Mobbing uygulayan kişiye “tacizci”, mobbinge maruz kalan kişiye ise “mağdur” denir.

Mobbing Tarihçesi

Mobbing sözcüğü, ilk olarak hayvanların kendi arasındaki savaşından belirlenip, daha sonra çocukların birbiriyle olan zorbalık ilişkilerini tanımlamakta kullanılmıştır. İşyerlerinde de 1950-1960’lı yıllarda yapılan araştırmalar, mobbingin sadece çocuklar arasında yaşanmadığını ortaya koymuştur. Mobbing kavramı ile ilk olarak 1984 yılında Dr.Heinz Leymann tarafından ‘İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık’ konulu raporda ortaya atılmış ve böylece bilimsellik kazanmıştır.

Mobbing Nasıl Anlaşılır

• Çalışanlar üzerinde yetki, grup psikolojisi, küme ilişkileri yolu ve sistematik baskı ile ortaya çıkar. “sistematik” tespitinin yapılması için, uzmanlar en az altı aylık bir süre öngörmektedirler. Anlık, stresten kaynaklanan sorunlar kastedilmemektedir.

• Yaşanan her çatışma ya da her anlaşmazlık psikolojik taciz olarak değerlendirilmemelidir. Bir olguya psikolojik taciz diye bakabilmek için davranışların ayda birkaç kez tekrarlanması, birbiri ardına birtakım evreler içinde geçmiş olması ve bunun tekrarlama sıklığı ve uzun süre devam etmesi  ve davranış tarzlarının kişiye kötü muamele şeklinde olması gerekmektedir.

• Bir ya da birden fazla kişiye yöneltilen ve tekrar eden olumsuz davranışlarda iletişim olgusu olduğu için iki taraf vardır. Tacizi yapan ve hedef kişi arasında açık bir güç eşitsizliği bulunmaktadır.

• Mağdur  konumundaki kişi devamlı kaybeden kişi konumundadır. Bir tacize mobbing denilebilmesi için en azından, kasıtlılık, süreklilik ve sistemlilik niteliklerini taşımalı ve bunların varlığının teşhisi içinse, çatışmanın, kurum kültürünün ve taciz sürecinin incelenmesi gerekmektedir.Davranış tarzlarının kişiye kötü muamele şeklinde olması gerekmektedir.

Mobbing Türleri

Mobbing türlerini  5 ana başlıkta toplayabiliriz.

 • Çalışanın Kendisini Göstermesi ve İletişimi Engellenir: Kendini ifade etme fırsatı sınırlanır.

• Kişinin Sosyal İlişkilerine Saldırılır: İnsanlar sizinle konuşmaz, izole edilirsiniz.

• Kişinin İtibarına Saldırılır: Arkanızdan kötü konuşulup, alaya alınırsınız.

• Kişinin Mesleki Konumuna Saldırı: Önemli görevler size verilmez, göreviniz kısıtlanır ve yeteneklerinizin altında görev verilir.

• Kişinin Sağlığı Tehdit Edilir: Psikolojik ve fiziksel sağlığınız hedef alır.

Mobbingin  Aşamaları    

• Çatışmanın ilk belirtileri

• Çatışmanın çözümlenmeyişi

• Mobbingin başlaması (ruhsal ve fiziksel sağlık etkilenir)

 • Mobbingin şiddetlenmesi (performansın düşmesi)

 • Mobbingin iyice yoğunlaşması (istirahat, rapor, işe geç kalma)

 • Yoğun mobbingin devamı (hastalık işin önüne geçer)

• Hastalık, istifa, uzaklaştırma

Mobbingin Etkileri  

Mobbing insanın mesleki bütünlük ve benlik duygusunu zedeler, kişinin kendine yönelik kuşkusunu artırır, paronaya ve kafa karışıklığına neden olur, mağdur kendine güven duygusunu yitirir, kendisini yalıtabilir, huzursuzluk, korku, utanç, öfke ve endişe duyguları yaşar. Mobbing, ağlama, uyku bozuklukları, depresyon, yüksek tansiyon, panik atak, kalp krizine kadar giden sağlık sorunları ve travma sonrası stres bozukluğu yaratabilir.

Mağdurun Alacağı Önlemler ve Çözüm Önerileri

• Psikolojik yıldırmaya maruz kalan çalışanın, mobbing uygulayan kişiye taciz edici söz ve davranışlarını durdurmasını açıkça söylemesi ve bu konuşmayı yaparken gerekirse tanıklık edebilecek bir kişinin tanıklık etmesini sağlaması,

 • Çalıştığı kurum yetkilileri ile bu durumu paylaşması,

• Yaşadığı olayları, verilen anlamsız emirleri ve uygulamaları yazılı olarak kaydetmesi,

 • Durumu bağlı olduğu sendikanın işyeri temsilcisine ya da sendika yönetimine bildirmesi,

 • Hem yardımcı olması hem de kanıt oluşturması bakımından gerekiyorsa tıbbi ve psikolojik yardım alması faydalı olacaktır.

Hukuki Bilgiler

• Mobbing işkencedir. Birleşmiş Milletler İşkenceyi Önleme Sözleşmesi, “yıldırma/sindirmeyi” işkence olarak tanımlanmıştır.

• Manevi acı çektirmeyi, TCK’nin ilgili maddesi “işkence” olarak nitelemiş ve hapis cezası yaptırımına bağlanmıştır.

• Devlet Memurları Kanunu,  “amirlerin mahiyetindekilere kötü davranmasını” ve “mahiyetindekilere fiili tecavüzü” disiplin cezası yaptırımı bağlanmıştır.

• Mobbing  mağduru, kuruma ve zorbaya karşı maddi ve manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir.

• Mobbing mağduru üniversite personeli  yönetmelik gereği  ‘ ‘Yer değiştirme talebinde ‘’ bulunabilir.